نظام عادلانه مالیاتی؛ سنگ بنای عدالت اجتماعی و تکانه جمعی برای جهش تولید

مالیات یکی از ارکان مهم در اداره هر کشور است. در حقیقت مالیات شامل هزینه هایی است که شهروندان بر اساس قانون به دولت می پردازند تا برای اداره برخی از امور کشور به کار گرفته شود. در حقیقت پیشینه اخذ مالیات در کشورها به سالیان بسیار دور باز می گردد. معمولا در بسیاری از کشورها هزینه اداره کشور و همچنین هزینه های مربوط به تقویت نیروی نظامی و ارتش در کشور از طریق خراج یا مالیات تامین می شد.

امروزه نیز مالیات به عنوان یک منبع ضروری برای تامین منابع کشور به شمار می رود. هزینه های جمع آوری شده از طریق مالیات صرف انجام اموری همچون: عمران و آبادانی، امنیت کشور، تامین کالاها، خدمات و... خواهد شد.
 

مالیات و نقش آن در تامین امکانات و افزایش کیفیت زندگی

بر این اساس لازم است تا به موضوع مالیات نگاه خاصی داشته باشیم. همان طور که عنوان شد مالیات بر اساس قوانین کشور از افراد دریافت شده و بسیاری به صورت داوطلبانه نسبت به پرداخت به موقع آن اقدام میکنند. البته افراد به مقدار مالیاتی که در جامعه پرداخت می کنند، نیازمند دریافت خدمات رفاهی و شهری مناسبی هستند. به همین علت است که نظام مالیاتی صحیح در هر جامعه می تواند پیامدهای بسیار مثبتی در زندگی افراد و دوام دولت ها داشته باشد.

در ایران نیز برخی از اموال و دارایی ها مشمول پرداخت مالیات هستند. اما نظام اقتصادی ایران به صورت کلی بر پایه تولیدات نفتی و خام فروشی نفت شکل گرفته است و به همین علت اتکای اقتصادی کشور کمتر وابسته به دریافت مالیات خواهد بود. همان طور که واضح است اتکای نظام اقتصادی کشور به فروش نفت باعث ایجاد تزلزل در این سیستم خواهد شد. چرا که با جا به جایی قیمت نفت در کشور، اقتصاد به شدت تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. در این راستا می توان با اعمال سیاست های مالیاتی صحیح در کشور، بخش مهمی از تامین بودجه را جبران کرد و وابستگی های نفتی را کاهش داد. (1)

نقش مالیات در تحقق عدالت اجتماعی

برقراری عدالت اجتماعی یکی از مهمترین خواسته های افراد در هر جامعه است. عدالت اجتماعی رضایت افراد جامعه را به همراه دارد. یکی از مهمترین ارکان ایجاد عدالت اجتماعی در جامعه اختصاص منصفانه منابع در اختیار تمامی افراد جامعه است. این امر سبب می شود تا شکاف طبقاتی در جامعه کاهش یافته و به این ترتیب اختلاف در بین افراد به حداقل خواهد رسید. بر همین اساس لازم است تا قانون به نحوی عدالت اجتماعی در جامعه را ایجاد کند.

مالیات به عنوان یک منبع کارآمد در نظام اقتصادی عمل می کند. به طوری که مردم یک کشور برای استفاده از منابع عمومی آن را به دولت پرداخت می کنند. به همین علت بسیاری از امکانات رفاهی از قبیل: آموزش، بهداشت، امنیت و... در سایه پرداخت مالیات تامین می شوند.

همچنین لازم است تا نظامی بر مبنای عدالت برای پراکنش این امکانات در مناطق مختلف وجود داشته باشد. برای تحقق این امر اعمال مدیریت اقتصادی صحیح در بازار و وضع قوانین شفاف برای حمایت از تمامی اقشار جامعه ضروری خواهد بود.

با توجه به موارد عنوان شده، درآمدهای مالیاتی می توانند تاثیرات به سزایی در تحقق مقوله عدالت اجتماعی داشته باشند. در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان، درآمدهای مالیاتی سبب رشد اقتصادی کشور و همچنین تامین نیازهای تمامی اقشار در جامعه شده است.

به همین علت ضرورت دارد که فرهنگ پرداخت مالیات و قوانین مستحکم برای دریافت آن در جامعه نهادینه شوند تا در سایه آن، عدالت اجتماعی ایجاد شده و از اختلاف طبقاتی بین اقشار مختلف تا حد امکان کاسته شود.

همچنین لازم است تا مالیات دهی به عنوان یک تکلیف و وظیفه در اجتماع مورد توجه قرار گیرد. با این روش می توان تعادلی را در بین منابع و دارایی اقشار مختلف برقرار کرد.

اثر عدالت اجتماعی بر تحقق شعار جهش تولید

همان گونه که عنوان کردیم، ایجاد یک نظام مالیاتی شفاف و مستحکم در جامعه می تواند زمینه را برای ایجاد عدالت اجتماعی فراهم کند. با سایه انداختن عدالت در جامعه، تمامی امور یک جامعه می تواند بر پایه عدالت بنا شود و این امر خود می تواند موجبات رشد اقتصادی را فراهم کند.

مالیات می تواند به دولت ها امکان کنترل و نظارت بر مسائل و جریانات مالی را اعمال کند و از این طریق مانع از رکود اقتصادی و همچنین فساد در سطح کشور شود.

تامین تمام منابع مالی کشور از طریق درآمدهای نفتی می تواند تبعات بسیاری را ایجاد کند. همانگونه که شاهد رشد و گسترش فساد مالی در دستگاه های مختلف هستیم.

عدالت اجتماعی به عنوان یکی از پیامدهای مهم نظام مالیاتی همواره مورد توجه عموم مردم قرار گرفته است. این که تنها درصد کمی از اقشار جامعه بتوانند از منابع مالی و امکانات استفاده کنند، قطعا برای آحاد مردم جامعه خوشایند نخواهد بود. زمانی که عدالت اجتماعی در جامعه حاکم شود، منابع به درستی در بین افراد تقسیم خواهند شد و این امر موجبات تحرک و پویایی در جامعه را فراهم می کند.

در سالی که با عنوان جهش تولید نامگذاری شده است، دریافت صحیح مالیات نسبت به اموال و دارایی هر شخص می تواند منابع لازم برای راه اندازی واحدهای تولیدی را تامین کند. از این طریق می توان در سایه عدالت اجتماعی، کارآفرینی را توسعه داد و از این طریق معضل بیکاری را نیز برطرف کرد.



تحقق شعار جهش تولید تنها از طریق برنامه ریزی همه جانبه برای استفاده از سرمایه های بلا استفاده صورت خواهد پذیرفت. زمانی که اموال به صورت در گردش در اختیار افراد قرار داده شود، تبعات اقتصادی آن برای همه افراد جامعه قابل مشاهده خواهد بود. بنابراین لازم است تا با ایجاد نظام مالیاتی مسئولانه و همچنین ایجاد اعتماد در بین افراد، سرمایه را وارد بازار کرد تا از این طریق بتوان تا حد ممکن برای بسیاری از افراد اشتغال ایجاد کرد.

تنها از این طریق است که می توان شعار جهش تولید را عملی کرد. یکی دیگر از پیامدهای مهم عدالت اجتماعی در جامعه، روی کار آمدن افراد متخصص در هر حیطه کاری است. زمانی که عدالت اجتماعی به صورت گسترده در جامعه حاکم شود،  افراد بر اساس مهارت و توانایی خود برای انجام امور مختلف به کار گرفته می شوند و این امر می تواند تاثیر به سزایی بر روی کیفیت کارها و همچنین رونق اقتصادی در هر کشور داشته باشد.

اثرات مالیات بر اقتصاد و پیشبرد شعار جهش تولید

در حالت کلی، مالیات از سه طریق می تواند بر روی اقتصاد تاثیرگذار باشد. این سه مورد شامل: تولید، مصرف و کاهش نابرابری در درآمد هستند. در بسیاری از کشورها با این که مالیات های نسبتا سنگینی از افراد دریافت می شود و مردم بخش زیادی از درآمد سالانه خود را به عنوان مالیات به دولت پرداخت می کنند، اما همچنان انگیزه مردم برای مصرف و سرمایه گذاری حفظ می شود.

این تفکر از آنجا شکل می گیرد که نحوه خرج کرد دولت ها به وضوح در زندگی عموم مردم قابل مشاهده است و مردم پرداخت مالیات را درست در جهت رسیدن به منافع خود می دانند. به طور مثال در برخی از کشورها هزینه های درمانی بسیار کم و حتی نزدیک به صفر است به همین علت است که مردم راغب می شوند تا دولت را در تداوم این روند یاری کنند.

همچنین در بسیاری از کشورها به دلیل خدمات دهی مناسب و همچنین رایگان و ارزان قیمت بودن بسیاری از خدمات، افراد هر چند با سود کم، حاضر به سرمایه گذاری در حوزه های مختلف می شوند.



در بسیاری از کشورهای توسعه یافته مالیات به عنوان یک منبع عظیم برای تامین سرمایه شناخته می شود. از آنجایی که تمام کشورها منابع طبیعی از قبیل نفت و... را ندارند، می بایست منابع کشور را از طرق مختلف تامین کنند که یکی از این روش ها ایجاد یک نظام مالیاتی پایدار است.

همچنین از آنجایی که مردم در جریان هزینه مالیات هستند، پرداخت این هزینه را به عنوان کاهش اموال خود در نظر نمی گیرند بلکه تاثیر آن را به وضوح بر کیفیت زندگی خود احساس می کنند.

با تکیه بر این مطالب می توان عنوان کرد که اگر در ایران نیز نظام مالیاتی هدفمندی ایجاد شود و همچنین از طریق جلب رضایت عموم مردم در جامعه، اعتماد مردم برای پرداخت بخشی از درآمد به عنوان مالیات جلب شود، می توان نظام اقتصادی با ثباتی را شاهد بود.

همان طور که در ابتدای این قسمت عنوان شد، مالیات به طور مستقیم بر مقوله تولید اثرگذار خواهد بود. به همین علت می توان عنوان کرد که در سال جهش تولید می بایست به مالیات نگاه خاصی داشت و نظام مالیاتی هدفمند را به عنوان یک شیوه بسیار مناسب برای تامین منابع تولید در نظر گرفت. (1)

اثرات مالیات بر اقتصاد

در هر یک از کشورها نرخ مالیات بردرآمد ممکن است متفاوت باشد. به طور مثال این نرخ در کشور انگلیس رقمی در حدود 20 درصد است. با افزایش منطقی نرخ مالیات در کشورها می توان اثرات مختلف آن را در جامعه مشاهده کرد.

هدف اصلی مالیات افزایش درآمد برای دولت است که می تواند منجر به هزینه بیشتر در مراقبت های بهداشتی و آموزشی شود. تأثیر آن بستگی به این دارد که دولت پول را برای چه چیز و در چه حوزه کاری خرج کند. در برخی مواقع این پول صرف بهبود خدمات و در برخی مواقع صرف تعمیر یا احداث جاده ها خواهد شد. حتی در بسیاری از کشورها بودجه حاصله می تواند صرف تامین بودجه صندوق بازنشستگان شود.

یکی دیگر از اثرات مالیات به این شکل قابل عنوان است که پس از کسر مالیات بر درآمد، کسانی که مالیات بر درآمد را پرداخت می کنند با درآمد اختیاری کمتری روبرو خواهند شد. این امر احتمالاً منجر به پایین آمدن هزینه های خانوار و پایین آمدن پس انداز خانوار خواهد شد.

با این حال، اگر دولت درآمد مالیاتی را خرج کند، تقاضای کل (AD) تحت تأثیر قرار نخواهد گرفت. علاوه بر این، طبق مطالب عنوان شده، مالیات به طور کلی می تواند از رواج فساد اقتصادی در جامعه جلوگیری کند، تولیدات را به صورت گسترده تحت تاثیر قرار دهد و همچنین منجر به حذف شکاف و اختلاف طبقاتی در بین افراد جامعه شود. در حالت کلی نظام مالیاتی عادلانه اولین قدم برای ایجاد عدالت اجتماعی در حوزه اقتصاد به شمار می رود. (2)

روند نظام مالیاتی در ایران

در ایران قوانینی برای دریافت مالیات وضع شده است. بر اساس این قوانین، مالیات ها در چند دسته قابل تقسیم بندی هستند. مالیات ها در ایران به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم تقسیم بندی می شوند. مالیات های مستقیم شامل: مالیات بر دارائی و مالیات بر درآمد و مالیات های غیر مستقیم شامل: مالیات بر واردات و مالیات بر مصرف و فروش هستند.

با این که در سال های قبل به دلیل اتکا به درآمدهای نفتی، مقوله مالیات به درستی مورد توجه قرار نگرفت، اما با شرایط امروز و همچنین به دلیل وجود تحریم ها، برخی از سیاست های دولت نسبت به مقوله مالیات دچار تحول شده است. (3)

پی نوشتها
  1. www.intamedia.ir
  2. www.economicshelp.org
  3. «آشنایی با مالیات بر ارزش افزوده»